1950' den Günümüze Formula1' de Güvenlik

[Ugur A.]

1950' den Günümüze Formula1' de Güvenlik

Formula1' de herşey çok hızlı değişiyor. Araçlar pistte daha hızlı gidebilmek için birçok yeniliği denemek zorundalar. Maksimum süratlere ulaşmaya çalışan takımlar aynı zamanda güvenlik konusunda da ilerleme kaydetmeliler.


1950 yılından bu yana Formula1 bu hedefler çerçeveisnde birçok kural değişikliğine gitti. Şimdi 1950 yılından günümüze değişen güvenlik kurallarına bir göz atacağız.


1950 ve 1960’lı yıllar

1950
İlk Formula 1 yarışı İngiltere’de Silverstone’da düzenlendi. Önden motorlu ve tamburlu frenlerin yer aldığı araçlar sadece daha hızlı olabilecek şekilde üretildi. Herhangi bir güvenlik önleminin veya sağlık ekibinin yer almadığı yarışlar büyük bir heyecana sahne oldu.

1955
Fren diskleri kullanılmaya başlandı. Avustralyalı Jack Brabham’ın Cooper aracında ilk kez motorun ortada olduğu bir araç kullanıldı.

1960
Formula 1 yarışlarında ilk kez güvenlik önlemleri alındı. .

1961
Araçlarda ilk kez emniyet barları kullanılmaya başlandı.

1963
Yarışlarda renkli bayraklar ilk kez kullanıldı. Araçların yakıt tanklarının sağlamlaştırılmasıyla araç yangınlarının önlenmesi konusunda önemli bir adım atılmış oldu. Çift devreli fren zorunlu hale getirildi. Uluslar arası Otomobil Federasyonu (FIA), yarış pistlerinin güvenliliğinin sorumluluğunu üstlendi. Kasklar ve özel tulumlar da zorunlu hale getirildi. Pilotların yangına dayanıklı ve parçalanmayan kasklar kullanmaları mecburi oldu. Kokpitler ise, kaza sırasında pilotun çok daha hızlı bir şekilde dışarı çıkmasını sağlayacak şekilde yeniden tasarlandı.

1968
Elektronik sistemler için akım kesiciler kullanılmaya başlandı. Koruyucu barların, sürücünün kafasından beş santimetre daha yukarıdan geçmesi zorunlu hale getirildi. Ayrıca alevlere dayanıklı ilave bir tulumun giyilmesi tavsiyesinde bulunuldu. Dan Gurney, İngiltere Grand Prix serbest antrenmanlarında full vizör kullanan ilk sürücü oldu.

1969
Double yangın söndürme sistemi kullanılmaya başlandı.

1970 ve 1980’li yıllar

1970
FIA, yarışlardan önce pistlerin denetlenmesi uygulaması başlattı. Pist kenarlarında kazalara karşı bariyerler oluşturuldu ve bunlar ile seyirciler arasında üç metrelik bir güvenlik mesafesi oluşturuldu. Ayrıca pit alanı ile pist arasına da duvar çekildi.

1971
Kokpitler, pilotun 5 saniye içinde kurtarılabilmesine imkan sağlayacak şekilde yeniden tasarlandı.

1972
Sürücünün başını dayayacağı bölüm ile arka kırmızı ışıklar kullanılmaya başlandı. Yakıt tanklarında güvenlik köpüğü yer aldı. Altı noktalı emniyet kemeri mecburi hale getirildi. FIA, bu konuda tüm sürücüler için bir kural kitapçığı yayınladı.

1973
Pilotlar için sağlık testleri başladı. Yakıt tankları, kazalara ve alevlere dayanıklı bileşenlerden imal edildi.

1974
Pist güvenlik duvarları zorunlu hale getirildi.

1975
FIA, alevlere dayanıklı tulumlar için belli standartlar getirdi. Pistlerde acil müdahelelerin yapılacağı seyyar bir merkez kurulması ve pist görevlilerinin bulundurulması mecburi oldu.

1977
FIA, kasklar ve pist çevresindeki çakıl havuzları için standartlar getirdi.

1978
Sadece FIA’dan super lisansa sahip olan pilotlar Formula 1’de yarışabildi. Sürücünün arkasındaki levha şeklindeki duvar ve öndeki güvenlik çubukları ilk kez kullanılmaya başlandı.

1979
Kokpitlerde daha geniş bir açıklık zorunda hale geldi. Niki Lauda, Carlos Reutemann ve Mario Andretti, NASA tarafından kullanılan, aleve dayanıklı beş katlı metaryelden yapılmış tulumla ilk kez yarıştı.

1980
Pistlerde daimi tıp merkezleri zorunlu hale getirildi.

1981
Aracın güvenlik hücresi, sürücünün ayak alanını da içine alacak şekilde genişletildi.

1984
Yakıt tankının, sürücü ile motor arasına konması mecburiyeti getirildi.

1985
Araçların ön darbelere etkisini belirleyen ilk kaza testleri yapıldı.

1986
İçinde sağlık ekibi bulunan helikopterlerin bulundurulması zorluluğu geldi.

1987
FIA, sürekli yarışlara ev sahipliği yapmayap pistlerin de güvenlik düzenlemelerini üstlendi.

1988
Aracın güvenlik hücresi ve yakıt tankına yönelik ilk kaza testleri yapıldı. Pilotların ayaklarının ön aks arkasında olması zorunlu hale getirildi. Ayrıca daimi bir FIA yarış direktörü atandı.

1989
Pist güvenlik duvarının yüksekliği en az 1 metreye çıkarıldı. Pit duvarının yüksekliği için minimum 1.35 metre oldu. Uluslar arası Olimpiyat Komitesi’ninkine benzer doping testi uygulaması başladı.

1990’lı yıllar

1990
Daha geniş dikiz aynaları, sökülebilir direksiyonlar zorunlu oldu. Sürücüler kurtarma eğitimleri zorunlu hale getirildi.

1991
Güvenlik barı, emniyet kemerleri ve kokpit içindeki güvenlik hücresine yönelik testler yapıldı.

1992
Resmi Formula 1 güvenlik aracı kullanıldı. Kaza testlerinde standartlar artırıldı.

1993
Pilotların başını koruyan, kokpit çevresindeki alan 80 santimetre kareden, 400 santimetre kareye çıkarıldı. Arka kanat yüksekliği düşürüldüğü ve ön kadın yere olan mesafesi artırıldı. Direksiyon çemberi küçüldü. Yakıta eklenen yağ karışımları yasaklandı.

1994
Pit alanındaki yakıt dolum ekibinin tümünün alevlere dayanıklı tulumlar giymesi zorunlu hale geldi. FIA, yeni teknolojiler kullanılarak Formula 1 yarışlarının daha güvenli hale getirilmesi için bir uzmanlar heyeti oluşturdu. Çekiş kontrol, ABS, otomatik şanzuman ve güç destekli frenler gibi sürüşe yardımcı sistemler yasaklandı. FIA, tehlikeli virajları tespit etmek maksadıyla bilgisayar analizlerini kullandı ve 27 pistin daha güvenli hale getirilmesine karar verdi. Lastik bariyerlerin test prosedürleri zorunlu oldu. Bu bariyerler lastik kemerlerle güvenli hale getirildi. Pit alanındaki hız limiti antrenmanlarda 80 km/s, yarışta ise 120 km/s oldu. Kasklara yönelik koruma standardı daha sert hale getirildi.

1995
Kaza testlerindeki standartlar da yükseltildi. Yanal kaza testleri yapıldı. FIA, F1 süper lisansına sahip olabilmek için yeni kriterler getirdi.

1997
FIA’nın kaza bilgi kayıt sistemi tüm araçlara kuruldu ve böylece kazaların daha net bir şekilde analiz edilmesi sağlandı. Arka darbe testi ve arka darbelere karşı koruyucu iskelet zorunlu hale getirildi.

1998
Araç genişliği 2 metreden 1.8 metreye çekildi. Kokpitler genişledi. Sürücülerin, kokpitten çıkarken 10 saniye içinde direksiyonu sökmeleri zorunlu oldu. Dikiz aynaları ise en az 120x50 mm oldu.

1999
Tekerler kaza sırasında uçmaması için şasiye bağlandı. Kaza sırasında koltuk ve sürücünün birlikte çıkarılabilmesi sağlandı. Ön kaza testlerinde standartlar yükseltildi. Pist dışında çakıl havuzların yanı sıra asfalt alanlar da oluşturuldu. Tıbbi olarak tam teçhizatlı dört kurtarma aracı ve FIA doktoru için bir araç bulundurulması zorunlu oldu.

21. Yüzyıl

2000
Zorunlu testlerde çarpışma hızı saniyede 13 metreden 14 metreye çıkarıldı. Kokpitteki karbon fiber duvarın kalınlığı en az 3,5 milimetre oldu. Ayrıca kokpit duvarının içinde, dışarıdan gelen darbelerde çökmelere karşı dirençli 2,5 milimetrelik Kevlar® fiber katmanı kullanıldı. Emniyet barları sürücünün başının üzerinde 50 milimetreden 70 milimetreye çıkarıldı ve 2,4 ton kuvvetindeki yan darbelere mukavim olacak hale getirildi.

2001
Mavi bayrak üç kez gösterildiğinde sürücünün arkasındaki aracın geçişine izin vermesi zorunlu oldu, aksi takdirde 10 saniyelik dur-kalk cezası getirildi. Pist görevlilerinin güvenliğine yönelik standartlar yükseltildi. Sürücülerin başlarını dayadıkları yer FIA standartlarına göre tasarlandı. Sürücünün baş seviyesindeki kokpit duvarıen az 16 derece arkaya doğru yükseltildi. Yanal darbelere karşı teslerdeki hız, saniyede yedi metreden 10 meterye çıkarıldı.

2002
Yanlış start alan, bir kaza veya çarpışmaya sebep olan, diğer pilotu pist dışına çıkmaya zorlayan, mavi bayrak kuralını ihlal eden veya geçiş yapmaya çalışan pilotu kasıtlı olarak engelleyen sürücülere zaman cezası (dur-kalk) verilmesine imkan tanındı. Ayrıca pit alanındaki hız sınırını aşan pilotlara da zaman cezası getirildi. Aynı cezanın, şikanı, pozisyon avantajı sağlayacak şekilde kesen pilotlara uygulanabilmesi de kararlaştırıldı. Araçların arkası için yeni yan darbe testlerindeki 40kN’lik güç 30 saniye uygulandı. Arka lambaların boyutu 6x6 milimetreye çıkarıldı.

2003
Birçok pist sezon öncesinde restorasyon çalışmasına girdi. FIA pist güvenliği standartlarını biraz daha katı hale getirdi. Silverstone: Stowe virajının pist dışındaki alanı asfalt oldu. Nurburgring: Son virajdan önceki şikan revize edildi. Magny-Cours: Pit alanı çıkışı daha güvenli hale getirildi ve araçların yarış hızında piste yeniden girmesi sağlandı. Budapeşte: Pist dışındaki alan ile ilk virajdaki güvenlik duvarları genişletilerek artırıldı. Suzuka: Daha geniş pist dışı alan oluşturuldu ve yeni acil giriş noktaları yapıldı. İlk kez 2001’de kullanılan HANS sistemi tüm sürücüler için zorunlu hale getirildi.

2004
Bahreyn ve Şangay’daki yeni pistlerde, güvenlik açısından yeni standartlar uygulandı. FIA, kasklar dahil yeni güvenlik standartları getirdi.

2005
Kokpit içindeki koruyucu dolgu maddesinin kalındığı 70’den 100 milimetreye çıkarıldı. Teker bağlantılarının, asgari 6 ton yüke dayanacak mukavemete getirilmesi zorundu oldu. Kazalardan sonra keskin karbon fiber parçaları, tüm ön kanat, barge boardlar ve küçük aerodinamik parçaların oluşturacağı tehlikeye karşı bunların dışına Kevlar® veya benzeri materyelde kaplama zorunluluğu getirildi.

2006
Arka kaza testlerinde darbe hızı, saniyede 12’den 15 metreye çıkarıldı.

2007
Güvenlik aracı pistteyken, pit alanı yolu kapatıldı. Pit alanı ancak tüm araçlar güvenlik aracının arkasında dizildikten sonra açıldı. Araçlara, pist yetkililerinin kokpitte sürücülere gönderdiği bayrak sinyallerini alan LED’ler yerleştirildi. Pist güvenliği nedeniyle restorasyona giren Spa, bir yıl sonra takvime döndü. Pit alanındaki sürat 100 km/s’den 80 km/s’ye düşürüldü. Güvenlik aracı periyodunda tur yiyen aracın öndeki araçları ve güvenlik aracını sollamasına izin verildi.

2009
FIA, yönetiminde, başkanlığını Michael Schumacher’in yaptığı ve Max Mosley, Nick Craw, Jean Todt ve Norbert Haug’dan oluşan bir Motor Sporları Güvenlik Gelişim Fonu oluşturdu. Bu proje, genç sürücüler için güvenlik programı, pist güvenliği yetkilileri için eğitim programlarını kapsıyor.. Yarış hakemlerinin atanma süreci değiştirildi. Hakemlere geliştirilmiş görüntü analiz sistemi tedarik edildi. Sözkonusu bir olayın ardından FIA sonucu online olarak yayınlayacak.

Alıntı : http://www.turkiyef1.com/articlefull.asp?id=500