Çerkeslerin başlıca ahlâkları şunlardır:
1- Eşsiz bir şecaat; Ölüm dahil hiçbir tehlike onu gayesine ulaşmaktan alıkoyamaz. Çerkes tarihi vatanını korumak için yapilmış savaşlar silsilesi tarihidir.
2- Sonsuz cömertlik; ‘Misafirsiz ev bereketsiz olsun’ şeklindeki atasözü bunu isbata kâfidir. Misafire niçin geldiği ve ne zaman gideceği sorulmaz, kendisinin açıklaması beklenir.
3- Ahde vefa; Söz verince mutlaka yerine getirir. Dosdoğru ve açık sözlüdürler. Bu yüzden tüccarlık yaparak büyük servet sahibi olamazlar.
4- Irz ve namusu şiddetle koruma; Bu konuda gevşeklik gösteren kabileden dışlanırdı.
Çerkes toplumu özellikleri:
1- Fakir ve dilencisi yoktur; Ne kadar zor şartlar içinde olsa da dilencilik yapan bir Çerkese tarih şahit olmamıştır.
2- Kadının saygın bir konumu vardır; Çerkes kadını hizmetçilik yapmaz, ağır işlerde çalışmaz. Bayanların huzurunda kavga edilmez. Bir bayana rastlayan atlı atından iner. Bir bayana sığınan güvendedir.
3- Büyüğe saygı; Baba evin reisidir, sözü herkese geçer. Her ailenin kendine has bir örfü vardır. Büyüğün adı anılınca hürmeten ayağa kalkılır. Çerkesçede iğrenç sözler yoktur: Çerkesler küfretmezler. Birbirlerini çirkin sıfatlarla çağırmazlar.
4- Temizlik; Çerkes erkeği temizdir. Kadının ev tertip ve temizliği ise meşhurdur.
En fakir ailelerin bile evleri düzenli ve temizdir. Bir çok yabancı seyyah bunlara şahitlik etmiştir. Vatanlarını kahramanca savunan Kafkasyalıların kahramanlığını Karl Marks, New York Times’da çıkan bir yazısında şöyle özetler: "Ey dünya, ey insanlık! Hürriyetin manasını Çerkeslerden öğrenin! Özgürlüğü isteyen bir toplumun neler yapabildiğine bir bakın! Kudretinin azlığına rağmen özgürlüğünü muhafaza için bu halkın ortaya koyduğu kahramanlığa şahid olun! Onlardan ibret almamız gerekir."
Çerkesler;
1- Muhafazakârdır; kültür (khabze) çözülmeden nesilden nesile aktarılır.
2- Fedakâr ve kahramandır; gerekirse canlarını verirler.
3- Samimi ve dürüsttür, yalanı bilmezler.
4- Sert karakterlidirler; coğrafyadan, fazlaca kendine güvenden ve asırlarca süren savaşlardan kaynaklanan bir salabetleri vardır.
5- Ailenin reisi en yaşlı üyedir. Onun kararları itirazsız uygulanır.
6- Şerefine düşkündür; onun dünya görüşüne göre: hayatta en mühim şey şereftir. Ölümden korkup esarete razı olmak şerefi zedeler. Şerefsiz bir hayat sürmektense şerefiyle ölmeyi yeğlerler.
Alıntı
